Ο Δεκαπενταύγουστος ή καλύτερα εορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου έχει ιδιαίτερη θέση στο εορτολόγιο της Εκκλησίας και συνδέεται άμεσα με τη μοναδικότητα του προσώπου της Παναγίας , αποτελώντας τη μεγαλύτερη από τις γιορτές που καθιερώθηκαν προς τιμή της Παναγίας.
Οι πρώτες μαρτυρίες για τον εορτασμό της Κοίμησης της Θεοτόκου εμφανίζονται τον πέμπτο αιώνα μΧ, γύρω στην εποχή που συγκλήθηκε η Γ’ Οικουμενική Σύνοδος της Εφέσου (451), η οποία καθόρισε και το θεομητορικό δόγμα, ενώ επιπλέον έγινε και η αιτία να αναπτυχθεί η τιμή στο πρόσωπο της Θεοτόκου.
Για πρώτη φορά η Κοίμηση της Θεοτόκου πρέπει να εορτάστηκε στα Ιεροσόλυμα στις 13 Αυγούστου, ενώ απο το 460 και μετά αποφασίστηκε η μετάθεση της εορτής για τις 15 Αυγούστου.
Στην Ορθόδοξη Χριστιανική Εκκλησία ο εορτασμός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου περιλαμβάνει κατά πρώτο λόγο το θάνατο και την ταφή της Παναγίας και κατά δεύτερο την ανάσταση και τη μετάστασή της στους ουρανούς.
Στην Ελλάδα, η Κοίμηση της Θεοτόκου εορτάζεται με ιδιαίτερη λαμπρότητα.
Είθισται μάλιστα να αποκαλούμε τη μεγάλη θεομητορική εορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου και τη μετάστασή Της στους ουρανούς και «Πάσχα του καλοκαιριού». Γιατί, όμως;
Η Κοίμηση της Θεοτόκου δεν είναι ένα πένθιμο γεγονός για το ελληνικό λαό, επειδή η Παναγία «μετέστη προς την ζωήν».
Σύμφωνα με τον καθηγητή Θεολογίας Δημήτρη Λάππα «Οπως το πρώτο Πάσχα περιλαμβάνει θάνατο, Ανάσταση και Ανάληψη, έτσι και η Κοίμηση της Θεοτόκου εμπεριέχει τον θάνατο, εμπεριέχει όμως και Ανάσταση και Ανάληψη, που είναι η μετάσταση».
Η Εκκλησία φύλαξε τους ωραιότερους ύμνους που μπορεί να προσφέρει η ελληνική γλώσσα για την Παναγία. Είναι το αιώνιο πρότυπο για κάθε Χριστιανό.
Ακριβώς επειδή η Κοίμηση της Θεοτόκου, για τον λαό μας δεν είναι πένθιμο γεγονός, αλλά καταδεικνύει ότι η Παναγία «μετέστη προς την ζωήν», στην Ελλάδα, τις προ κοροναϊού εποχές, γιορταζόταν με ιδιαίτερη λαμπρότητα.
Σε πολλά νησιά του Αιγαίου (Τήνος, Πάρος, Πάτμος) στολίζουν και περιφέρουν επιτάφιο προς τιμήν της Παναγίας.
Σε πόλεις δε, και χωριά ανά την επικράτεια, σε εκκλησίες αφιερωμένες στην Κοίμηση της Θεοτόκου διοργανώνονταν παραδοσιακά πανηγύρια, που καταλήγουν σε γενικευμένο γλέντι.
Από το όρος Μελά η Παναγία Σουμελά, βρέθηκε στο Βέρμιο Ημαθίας. Στην Τήνο η γιορτή της συνδέθηκε με τον τορπιλισμό της «Έλλης» και μαζί με την Κοίμησή της οι Έλληνες τιμούν την μνήμη αυτών που χάθηκαν.
Στη Λέρο η Καστροβασίλισσα, στην Αστυπάλαια η Πορταΐτισσα, στη Ρόδο η Κρεμαστή και στην Πάρο η Εκατονταπυλιανή, στη Λέσβο η Αγία Σιών της Αγιάσου και στη Νίσυρο η Σπηλιανή Κυρά. Στην Κρήτη η Καλυβιανή και η Μεγάλη Παναγιά της Νεάπολης, στην Ίμβρο η Παναγιά η Ιμβριώτισσα και στη Χαλκιδική η Μεγάλη Παναγιά. Στη Γουμένισσα το Θεομητορικό Μοναστήρι, στην Ήπειρο η Μολυβδοσκέπαστη, στην Κεφαλονιά η Οφιούσα, στην Άνδρο η Φανερωμένη, στην Κάρπαθο η Παναγιά της Ολύμπου και η Χοζοβιώτισσα στην Αμοργό.
Στη Σκιάθο η Βαγγελίστρα, στο Λεωνίδιο Κυνουρίας η Παναγιά της Έλωνας και η Επισκοπιώτισσα στη Μαντινεία.
