Το λένε «παντουφλάζ», όρος που υποδηλώνει την προσοδοφόρα μεταπήδηση, χάρη στο σφιχταγκάλιασμα, στελεχών από τον δημόσιο στον ιδιωτικό τομέα και αντίστροφα. Τα πιο πρόσφατα παραδείγματα είναι δύο πρωτοκλασάτα ονόματα της ευρωπαϊκής πολιτικής σκηνής που ανακοινώθηκε ότι μεταπηδούν στον ιδιωτικό τομέα: Σεμπάστιαν Κουρτς και Φρανσουά Φιγιόν!
Ο Κουρτς πραγματοποίησε μια εκπληκτική σε ταχύτητα πολιτική άνοδο αναδεικνυόμενος σε καγκελάριο της Αυστρίας σε πολύ μικρή ηλικία. Μετά από σκάνδαλο, το παιδί-θαύμα εγκατέλειψε τα κοινά προς όφελος μιας χρυσοφόρας καριέρας στον ιδιωτικό τομέα, με όπλο του το γεγονός ότι διακρίθηκε στην πολιτική σκηνή της χώρας του από τα 24 του χρόνια. Το γεγονός ότι δεν είχε εγκαταλείψει από τη γέννησή του το προάστιο Μέιντλινγκ της Βιέννης δεν τον απέτρεψε από το να μετακομίσει στην άλλη άκρη του Ατλαντικού, συγκεκριμένα στη Σίλικον Βάλεϊ στο Σαν Φρανσίσκο. Δέκα χρόνια στην πολιτική, ένα σκάνδαλο δωροδοκίας και η αποπομπή ως συνέπεια τον οδήγησαν σε επαναπροσδιορισμό και αλλαγή πλεύσης. Ο πρώην καγκελάριος της Αυστρίας πρόκειται να εργαστεί ως διευθυντικό στέλεχος σε αμερικανική εταιρεία. Η εφημερίδα «Österreich» αναφέρει ότι ήδη έχει υπογράψει συμβόλαιο, ενώ η «Kronen Zeitung» κάνει λόγο για διευθυντική θέση σε πασίγνωστη εταιρεία της Σίλικον Βάλεϊ.
Προς Aνατολάς
Σε αντίθεση με την προσοδοφόρα αμερικανική αγκαλιά, ο πρώην πρωθυπουργός της Γαλλίας Φρανσουά Φιγιόν κινήθηκε προς Aνατολάς. Εντάχθηκε στο διοικητικό συμβούλιο του ρωσικού κολοσσού πετροχημικών Sibur, πετρελαϊκού ομίλου που ανήκει εξ ολοκλήρου στο ρωσικό κράτος. Η προσφορά του έγινε με διάταγμα της ρωσικής κυβέρνησης, υπογεγραμμένο από τον πρωθυπουργό. Ο συντηρητικός Γάλλος πολιτικός είχε θέσει υποψηφιότητα για πρόεδρος το 2017, μετά από σχεδόν πενταετή θητεία στην πρωθυπουργία επί προεδρίας Νικολά Σαρκοζί, αλλά το κατεστημένο είχε κάψει πολιτικά την υποψηφιότητά του προβάλλοντας -η αλήθεια είναι- γελοία σκάνδαλα. Ετσι, είδε κι απόειδε και εντάχθηκε στη ρωσική εταιρεία ως ανεξάρτητος διευθυντής στις 17 Δεκεμβρίου. Λίγες εβδομάδες νωρίτερα είχε παραστεί στο Οικονομικό Φόρουμ της Αγίας Πετρούπολης, ενώ είχε χαρακτηρίσει τις κυρώσεις της Ε.Ε. στη Ρωσία για την κρίση με την Ουκρανία «ανόητες και παράνομες». Ούτε ο πρώτος, ούτε ο τελευταίος που παραδόθηκε στη ρωσική γοητεία! Γενικά, οι ΗΠΑ και η Ρωσία αποτελούν τα συνήθη χρυσοφόρα καταφύγια των συνταξιούχων της πολιτικής.
Ο αριθμός Ευρωπαίων πρώην πολιτικών που εργάζονται για ρωσικές εταιρείες ενέργειας αυξάνεται διαρκώς. Η λίστα περιλαμβάνει πρώην αρχηγούς κυβερνήσεων και μέλη Υπουργικών Συμβουλίων. Στις Βρυξέλλες κυκλοφορεί και ένας σκωπτικός χαρακτηρισμός για όλους αυτούς: «Influencers του Πούτιν στην Ευρώπη». Ετσι τιτλοφορήθηκε και το σχετικό δημοσίευμα της γαλλικής «Le Figaro». Κορυφαία περίπτωση είναι ο πρώην Γερμανός καγκελάριος Γκέρχαρντ Σρέντερ. Μετά την ήττα του στις εκλογές του 2005 μεταπήδησε στον ιδιωτικό τομέα. Μάλιστα, απάντησε στους επικριτές του ότι «οι πολιτικοί πρέπει να έχουν και οικονομικές δεξιότητες, τις οποίες και χρησιμοποιώ». Σήμερα είναι επικεφαλής του διοικητικού συμβουλίου του ρωσικού ενεργειακού κολοσσού Rosneft, ενώ στενές είναι οι σχέσεις του με τον Βλαντιμίρ Πούτιν. Για τις θέσεις που έχει καταλάβει μετά την ολοκλήρωση της πολιτικής του σταδιοδρομίας έχουν λεχθεί πολλά. Ολες είναι στον χώρο της ενέργειας και συνδέονται ευθέως ή εμμέσως με τα γερμανικά οικονομικά συμφέροντα. Ο Σρέντερ είναι πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου των εταιρειών που διαχειρίζονται τους αγωγούς φυσικού αερίου «Nord Stream 1» και «Nord Stream 2», καθώς επίσης -όπως προαναφέραμε- και της ρωσικής πετρελαϊκής Rosneft.
Το 2017 έγινε γνωστό ότι η αμοιβή του ξεπερνούσε τα 600.000 δολάρια ετησίως. Σε εκδήλωση στο Βερολίνο ο ίδιος είχε δηλώσει ευθαρσώς ότι η Ρωσία είναι σημαντική για τη Γερμανία τόσο ως αγορά όσο και στο πεδίο της εξωτερικής πολιτικής. Είχε εμφανιστεί και στη Βουλή ως ειδικός σύμβουλος για τον «Nord Stream 2», γεγονός που είχε προκαλέσει πολλά σχόλια και αντιδράσεις στη γερμανική κοινή γνώμη. Οι χριστουγεννιάτικες γιορτές που έχουν περάσει οικογενειακά στη Μόσχα οι Σρέντερ και Πούτιν, τα γέλια που έχουν κάνει στην παραλία του Σότσι, το στεφάνι που έχουν καταθέσει στον τάφο του Γερμανού φιλοσόφου Ιμάνουελ Καντ στο Καλίνινγκραντ ήταν απλώς το κερασάκι.
Η σταδιοδρομία του Σρέντερ είναι ασυνήθιστη, αλλά όχι μοναδική μεταξύ των Γερμανών πολιτικών. Ο πρώην πρόεδρος του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος (SPD) και πρωθυπουργός της Πολιτείας του Βρανδεμβούργου Ματίας Πλάτζεκ είναι ένα ακόμα χαρακτηριστικό παράδειγμα. Οταν λόγοι υγείας τον ανάγκασαν να συνταξιοδοτηθεί το 2013, διορίστηκε επικεφαλής του Γερμανο-Ρωσικού Φόρουμ, ρητός στόχος του οποίου είναι να βελτιώσει τις σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών.
Ο 62χρονος πολιτικός έχει επικρίνει τις γερμανικές κυρώσεις κατά της Ρωσίας και μάλιστα έχει δηλώσει ότι η απόσπαση από την Ουκρανία και η προσάρτηση της Κριμαίας στη Ρωσία πρέπει να «ρυθμιστεί εκ των υστέρων από το Διεθνές Δίκαιο». Αυτές οι περιπτώσεις δεν είναι περιπτώσεις «προδοτών». Μια πολύ ισχυρή μερίδα της γερμανικής αστικής τάξης (πολιτικoοί και επιχειρηματίες) πιστεύει ότι οι σχέσεις Βερολίνου – Μόσχας πρέπει να είναι στενές, λόγω της συμπληρωματικότητας των δύο οικονομιών.
Επιχειρηματικοί δεσμοί
Οι Γερμανοί έχουν ανάγκη τη ρωσική ενέργεια και αγορά για να πουλάνε τα προϊόντα τους, ενώ οι Ρώσοι έχουν ανάγκη τη γερμανική αγορά για να πουλάνε πετρέλαιο και φυσικό αέριο, αλλά και για να έχουν έναν ισχυρό παίκτη στο αντίπαλο στρατόπεδο, ο οποίος έχει συμφέρον να μην αφήσει τις σχέσεις της Δύσης με τη Ρωσία να εκτραπούν σε συγκρουσιακές καταστάσεις. Η Γερμανία είχε παραδοσιακά δύο ισχυρές ομάδες που υποστήριζαν τους ρωσογερμανικούς επιχειρηματικούς δεσμούς, αλλά αυτές συγχωνεύτηκαν σε ένα μεγαθήριο λόμπι με ένα κατάλληλα μακρύ όνομα: το Eastern Committee – Eastern European Association of the German Economy είναι ένας γιγαντιαίος οργανισμός που λειτουργεί ως λόμπι προς την προαναφερθείσα κατεύθυνση. Δεκάδες πρώην υπουργοί και βουλευτές έχουν με τον έναν ή με τον άλλον τρόπο εργαστεί γι’ αυτό τον οργανισμό.
Το Κρεμλίνο δεν ψάχνει υποτακτικούς. Ψάχνει συμμάχους και τους αλιεύει στα ύδατα όχι μόνο της Γερμανίας, αλλά και της Αυστρίας. Ενδεικτικό είναι και το παράδειγμα του Βόλφγκανγκ Σίσελ, ο οποίος ήταν καγκελάριος της Αυστρίας από το 2000 μέχρι το 2007. Πλέον κερδίζει εκατομμύρια ετησίως ως μέλος διοικητικών συμβουλίων και σύμβουλος σε ενεργειακές εταιρείες ρωσικών συμφερόντων. Οταν η πρώην υπουργός Εξωτερικών της Αυστρίας Κάριν Κνάισλ είχε προσκαλέσει τον Βλαντιμίρ Πούτιν στον γάμο της είχε γίνει είδηση. Οταν όμως εκείνος αποδέχτηκε την πρόσκληση και της χάρισε και έναν χορό, η επίμαχη στιγμή αποτυπώθηκε από τις κάμερες και κατέκλυσε τα παγκόσμια μίντια. Η Κνάισλ αποχώρησε από το υπουργείο Εξωτερικών το 2019 και συμμετέχει τακτικά ως σχολιάστρια στις εκπομπές του ρωσικού ειδησεογραφικού δικτύου Russia Today. Λίγες εβδομάδες αργότερα, έγινε γνωστό ότι έλαβε θέση στο διοικητικό συμβούλιο του ρωσικού πετρελαϊκού κολοσσού Rosneft.
Ενας από τους σημαντικότερους λομπίστες της Gazprom είναι και ο πρώην πρωθυπουργός της Φινλανδίας Πάαβο Λίπονεν. Ο Λίπονεν ίδρυσε τη συμβουλευτική εταιρεία Cosmopolis, η οποία εμφανίζει κάθε χρόνο κερδοφορία πολλών εκατομμυρίων. Μοναδικός της πελάτης είναι οι ρωσικές εταιρείες ενέργειας. Αρκετοί Φινλανδοί πολιτικοί εμφανίζονται πρόθυμοι να παράσχουν διάφορες υπηρεσίες σε ρωσικές εταιρείες, με αντάλλαγμα φυσικά ένα εντυπωσιακό οικονομικό όφελος. Το ενεργειακό μεγαθήριο Gazprom φλέρταρε πιεστικά και με τον πρώην πρωθυπουργό της Ιταλίας και πρώην πρόεδρο της Κομισιόν Ρομάνο Πρόντι. Του είχε προτείνει να γίνει ο επικεφαλής του αγωγού «South Stream». Λέγεται ότι ο ετήσιος μισθός του θα έφτανε τα 2 εκατ. ευρώ. Εκείνος, όμως, τελικά αρνήθηκε.
Δεν συνέβη το ίδιο με τον Πορτογάλο πρώην πρόεδρο της Κομισιόν, Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο, ο οποίος αμέσως μετά την ολοκλήρωση της θητείας του εκεί πραγματοποίησε μετεγγραφή στην τράπεζα των τραπεζών, την Goldman Sachs. Ανέλαβε μη εκτελεστικός πρόεδρος των διεθνών δραστηριοτήτων της – με άλλα λόγια, λομπίστας πολυτελείας.
Αρνητικό προηγούμενο
Μια έκθεση της Διεθνούς Διαφάνειας αξιολόγησε τη σταδιοδρομία 512 πολιτικών από χώρες-μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης που εγκατέλειψαν την πολιτική σκηνή τα τελευταία χρόνια. Διαπίστωσε ότι περισσότεροι από τους μισούς συνταξιούχους επιτρόπους και το 30% των πρώην μελών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου έπιασαν δουλειά σε εταιρείες ή οργανισμούς εγγεγραμμένους στα μητρώα της Ενωσης για τους λομπίστες. Αυτή η κατάσταση δημιουργεί, σύμφωνα με την έκθεση, ένα αρνητικό προηγούμενο, καθώς ενθαρρύνει τους σημερινούς και τους μελλοντικούς ηγέτες να ακολουθήσουν πολιτικές υπέρ των μεγάλων εταιρειών προκειμένου να εξασφαλίσουν μετά το πέρας της πολιτικής τους καριέρας καλά αμειβόμενες θέσεις.
Στη Βρετανία οι πρώην πολιτικοί, επίσης, προσπαθούν να βολευτούν. Ο Τόνι Μπλερ σόκαρε τους πρώην ψηφοφόρους του όταν δέχτηκε θέση συμβούλου στην αμερικανική επενδυτική τράπεζα JP Morgan με ετήσιες αποδοχές της τάξεως των 2,5 εκατ. λιρών. Το 2011, μέσω της συμβουλευτικής εταιρείας την οποία δημιούργησε, ξεκίνησε συνεργασία με το καθεστώς του πλούσιου σε πετρέλαια Καζακστάν, όπου, σύμφωνα με τη Διεθνή Αμνηστία, «τα βασανιστήρια αποτελούν διαδεδομένη πρακτική».
Η πρόσληψη πρώην βουλευτών, υπουργών, ακόμα και ηγετών ευρωπαϊκών κρατών έχει αναδειχθεί σε ιδιαίτερα προσοδοφόρα συναλλαγή. Για τις εταιρείες, είτε ρωσικές, είτε αμερικανικές, είναι πολύτιμο να έχουν ανθρώπους με επιρροή, γνωριμίες και επαφές με τις κυβερνήσεις και τους εποπτικούς μηχανισμούς της Ευρωπαϊκή Ενωσης.
Τέλος, οι τεχνολογικοί κολοσσοί έχουν μπει και αυτοί για τα καλά στο παιχνίδι προσφέροντας δυσθεώρητους μισθούς σε πρώην Ευρωπαίους αξιωματούχους, καθώς η Ευρωπαϊκή Ενωση έχει αναδειχθεί σε παγκόσμιο ρυθμιστή της νομοθεσίας επί των τεχνολογικών κολοσσών. Οπότε και αυτοί ολοένα περισσότερο εστιάζουν την προσοχή τους στις Βρυξέλλες, επιδιώκοντας να αποτρέψουν σε πρώιμα στάδια την επιβολή αυστηρότερων κανονισμών.
