Το 1992 η Βουλγαρία ήταν η πρώτη χώρα στον κόσμο που είχε αναγνωρίσει τα Σκόπια ως «Μακεδονία», βάζοντας όμως τους δικούς της αστερίσκους όσον αφορά την εθνότητα και τη γλώσσα των γειτόνων της. Η Σόφια ουσιαστικά θεωρεί ότι ο σλαβικός πληθυσμός των Σκοπίων είναι βουλγαρικής καταγωγής που μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου υπέστη «πλύση εγκεφάλου» από το καθεστώς του Τίτο στη Γιουγκοσλαβία, με αποτέλεσμα να τους επιβληθεί «μακεδονική» εθνική ταυτότητα.
Εως το περασμένο καλοκαίρι και παρά τις κατά καιρούς εντάσεις στις σχέσεις της με τα Σκόπια κυρίως για θέματα Ιστορίας και γλώσσας, η Σόφια ήταν ένθερμη υποστηρίκτρια της ευρωατλαντικής ενσωμάτωσης των γειτόνων της. Ακόμη και το 2018 όταν ο Αλέξης Τσίπρας και ο Ζόραν Ζάεφ κατέληγαν στη Συμφωνία των Πρεσπών, που αναγνώριζε ουσιαστικά «μακεδονική» ταυτότητα και γλώσσα στα Σκόπια, η κυβέρνηση Μπορίσοφ όχι μόνο δεν είχε εκφράσει καμία επίσημη ένσταση για το ζήτημα αυτό, αλλά είχε δηλώσει την ικανοποίησή της για τη θετική έκβαση των συνομιλιών Αθηνών – Σκοπίων.
Ισορροπίες και προβλήματα
Η σκλήρυνση της βουλγαρικής κυβέρνησης απέναντι στα Σκόπια θεωρείται αποτέλεσμα των πιέσεων που δέχεται το τελευταίο διάστημα ο πρωθυπουργός Μπόικο Μπορίσοφ από τον κυβερνητικό του εταίρο και πρόεδρο του εθνικιστικού κόμματος VMRO – Βουλγαρικό Εθνικό Κίνημα (VMRO – BND) Κρασιμίρ Καρακατσάνοφ, που κατέχει τη θέση του υπουργού Αμυνας και είναι αναπληρωτής πρωθυπουργός. Ο εθνικιστής Καρακατσάνοφ έχει απειλήσει δημόσια και ευθέως τον Μπορίσοφ ότι θα αποσύρει την υποστήριξη προς την κυβέρνηση εάν δώσει το πράσινο φως για την έναρξη των ενταξιακών συνομιλιών των Σκοπίων με την Ε.Ε.
Τους τελευταίους μήνες η Βουλγαρία έχει βυθιστεί σε μια μεγάλη πολιτική κρίση με ογκώδεις διαδηλώσεις κατά της κυβέρνησης, η οποία καταγγέλλεται για διαφθορά, με τα κόμματα της αντιπολίτευσης -αλλά και τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Ρούμεν Ράντεφ- να ζητούν την παραίτηση του Μπορίσοφ.
Εν όψει των βουλευτικών εκλογών το 2021, ο Βούλγαρος πρωθυπουργός επιχειρεί να επιβιώσει πολιτικά από την εντεινόμενη κρίση ικανοποιώντας την ατζέντα του εθνικιστή εταίρου του Καρακατσάνοφ και επιδιώκοντας να αλλάξει τη δημόσια ατζέντα στη χώρα από τις καταγγελίες κατά της κυβέρνησης για διαφθορά στο βέτο απέναντι στα Σκόπια. Οι δημοσκοπήσεις εξάλλου στη Βουλγαρία δείχνουν ότι το 80% των πολιτών συμφωνεί με το μπλοκάρισμα της έναρξης των ενταξιακών συνομιλιών των Σκοπίων με την Ε.Ε. Η επιχειρηματολογία της βουλγαρικής κυβέρνησης επικεντρώνεται κυρίως στην πολιτική που εφάρμοσε μετά τον Β’ Παγκόσμιο ο Τίτο στην περιοχή των Σκοπίων και οδήγησε στη δημιουργία έθνους «Μακεντόνετς» και γλώσσας «μακεντόνσκι».
Τον περασμένο Αύγουστο, σε εξασέλιδο υπόμνημα προς τα 26 κράτη-μέλη της Ε.Ε., η Σόφια υποστήριζε: «Η διαδικασία ένταξης της Βόρειας Μακεδονίας προσφέρει μια πραγματική ευκαιρία στην ηγεσία της να σπάσει τους δεσμούς με την ιδεολογική κληρονομιά και τις πρακτικές της κομμουνιστικής Γιουγκοσλαβίας. Η διαδικασία διεύρυνσης δεν θα πρέπει να νομιμοποιήσει τις εθνικές και γλωσσικές παρεμβάσεις προηγούμενων αυταρχικών καθεστώτων».
Με τελευταίες δηλώσεις του ο Βούλγαρος υπουργός Αμυνας ζήτησε από τα Σκόπια την υπογραφή μιας συμφωνίας με τη Σόφια ανάλογης με αυτή των Πρεσπών. Ο ίδιος έθεσε τις βουλγαρικές κόκκινες γραμμές προς την κυβέρνηση Ζάεφ, που εκ των πραγμάτων είναι δύσκολο να γίνουν αποδεκτές. «Η Βουλγαρία έχει κάνει το σωστό δείχνοντας χαρακτήρα και αξιοπρέπεια», δήλωσε ο ίδιος με νόημα από τα Σκόπια, ζητώντας:
1) Να υπάρξει σαφής και κατηγορηματική αναγνώριση ότι η Ιστορία της περιοχής των Σκοπίων έως το 1944 είναι μέρος της Ιστορίας, του πολιτισμού και της γλώσσας του βουλγαρικού λαού.
2) Να παραδεχτούν ότι οι προσπάθειές τους να δημιουργήσουν μια ξεχωριστή ταυτότητα χρονολογείται από το 1944.
3) Να αποδεχτούν ότι στο έδαφος της χώρας τους και παρά την κρατική πολιτική υπάρχουν πολίτες που αισθάνονται Βούλγαροι και αποκαλούν τη γλώσσα τους βουλγαρική.
Εκτός όμως από τις επίσημες διαφορές της Σόφιας με τα Σκόπια, υπάρχει ένα ακόμη ζήτημα που έχει προκύψει με τη Συμφωνία των Πρεσπών και την εναέρια επιτήρηση της γειτονικής χώρας από την ελληνική Πολεμική Αεροπορία. Η Βουλγαρία θα επιθυμούσε να της ανατεθεί αυτός ο ρόλος, στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ, ωστόσο αυτό δεν μπορεί να συμβεί, αφού δεν διαθέτει σύγχρονα πολεμικά αεροσκάφη, αν και επιδιώκει την απόκτηση αμερικανικών F-16 προς αντικατάσταση των παλιών MiG-19 που έχει σήμερα.
Σκόπια: Δεν διαπραγματευόμαστε εθνότητα και γλώσσα
Τα Σκόπια, από την πλευρά τους, κατηγορούν τη Σόφια ότι με την πολιτική τους αρνείται τη μοναδικότητα του «μακεδονικού» έθνους, αν και φαίνεται να συμφωνούν ότι πρόκειται για συγγενή έθνη.
Από την πλευρά τους, τα Σκόπια δηλώνουν ότι οι ενστάσεις της Βουλγαρίας αντιτίθενται στο δικαίωμα του αυτοπροσδιορισμού και δεν συνάδουν με τις σχέσεις καλής γειτονίας και τις ευρωπαϊκές αξίες. Ο πρωθυπουργός Ζόραν Ζάεφ χαρακτήρισε «ταπεινωτική» τη βουλγαρική θέση πως η γλώσσα μακεντόνσκι αποτελεί δυτικοβουλγαρικό ιδίωμα, ξεκαθαρίζοντας ότι δεν προτίθεται να διαπραγματευτεί με τη Σόφια θέματα γλώσσας ή εθνικής ταυτότητας. «Ο “μακεδονικός” λαός και η “μακεδονική” γλώσσα είναι αδιαμφισβήτητα γεγονότα και η Βουλγαρία αναγνωρίζει ότι η Ε.Ε. τα αντιμετωπίζει ως ευρωπαϊκή αξία και όφελος», σχολίασε ο Ζάεφ στον προσωπικό του λογαριασμό στο Twitter, σημειώνοντας πως μέρος της Ιστορίας των δύο χωρών είναι κοινό, από το οποίο όμως προέκυψαν δύο έθνη και δύο γλώσσες. «Πρέπει να αντιμετωπίζουμε την κοινή Ιστορία ως κάτι που μας συνδέει, όχι ως κάτι που μας χωρίζει», επεσήμανε ο ίδιος.
Καρακατσάνοφ: Ο… Βούλγαρος Καμμένος
Ο Βούλγαρος υπουργός Εθνικής Αμυνας Κρασιμίρ Καρακατσάνοφ θυμίζει σε πολλά τον πρώην Ελληνα ομόλογό του Πάνο Καμμένο, αν και η ακροδεξιά ατζέντα του είναι εντονότερη. Και ο Καρακατσάνοφ έχει αδυναμία, εκτός απ’ το να φοράει στρατιωτικές στολές, στο θέμα των Σκοπίων κάνοντάς το σημαία με στόχο να κερδίσει ψήφους εθνικιστών στις επικείμενες βουλευτικές εκλογές.
Ο Καρακατσάνοφ είναι πρόεδρος του εθνικιστικού κόμματος VMRO – Βουλγαρικό Εθνικό Κίνημα, που ιδρύθηκε το 1999 παραπέμποντας στην ομώνυμη βουλγαρική οργάνωση (Εσωτερική Μακεδονική Επαναστατική Οργάνωση) η οποία έδρασε ένοπλα στον χώρο της Μακεδονίας και της Ανατολικής Θράκης στα τέλη του 19ου αιώνα έως τις αρχές του 20ού, με στόχο τη θέσπιση αυτόνομου καθεστώτος και την ένωση αυτών των περιοχών με τη Βουλγαρία. Το VMRO ήταν από τους κύριους διώκτες του ελληνικού στοιχείου και του σλαβόφωνου πληθυσμού με ελληνική συνείδηση.
Για το VMRO – BND, η περιοχή των Σκοπίων θεωρείται κομμάτι της «μεγάλης βουλγαρικής πατρίδας», ενίοτε συμπεριλαμβάνουν σε αυτή και τμήματα της Βόρειας Ελλάδας, όπου στο παρελθόν η Βουλγαρία έχυσε αίμα και υπέστη δεινές ήττες για την απελευθέρωση των ανθρώπων της. Σύμφωνα με τη θεωρία τους, πρόκειται για ένα κοινό έθνος που ζει σε δύο χώρες φέρνοντας ως παράδειγμα την Ελλάδα και την Κύπρο.
Με σπουδές Ιστορίας και διδάκτορας στη Διεθνή Νομοθεσία και τις Διεθνείς Σχέσεις, ο Καρακατσάνοφ συμμετέχει στην πολιτική ζωή της Βουλγαρίας από το 1995. Σύμφωνα με δημοσιεύματα, την περίοδο του κομμουνιστικού καθεστώτος (1946-1990) διετέλεσε πληροφοριοδότης της Επιτροπής Κρατικής Ασφάλειας για τον εθνικισμό στη Ν.Δ. κοντά στα σύνορα με την τότε Γιουγκοσλαβία και την Ελλάδα.
Η ακροδεξιά ατζέντα του Καρακατσάνοφ στρέφεται κυρίως κατά των Σκοπίων και λιγότερο προς την Τουρκία και τη μεγάλη τουρκική μειονότητα στη Βουλγαρία. Μάλιστα μέλη του κόμματος είχαν μπλοκάρει το 2017 σημεία ελέγχου στα βουλγαροτουρκικά σύνορα, προκειμένου να αποτρέψουν είσοδο στη χώρα λεωφορείων με Τούρκους μετανάστες που θα ασκούσαν το εκλογικό τους δικαίωμα.
Στις βουλευτικές εκλογές του 2017, ο συνασπισμός «Ενωμένοι Πατριώτες», που συνέστησε το κόμμα του Καρακατσάνοφ με άλλα εθνικιστικά κόμματα (Εθνικό Μέτωπο για τη Σωτηρία της Βουλγαρίας – NFSB, ΑΤΑΚΑ κ.ά.), αναδείχθηκε τρίτη πολιτική δύναμη στη νέα Βουλή, με 27 έδρες (9%), και ουσιαστικός ρυθμιστής των εξελίξεων. Τελικά μετά από διαπραγματεύσεις με το κεντροδεξιό κόμμα GERB του πρωθυπουργού Μπόικο Μπορίσοφ σχηματίστηκε νέα κυβέρνηση ,με τον συνασπισμό να αναλαμβάνει δύο σημαντικά χαρτοφυλάκια και τον Καρακατσάνοφ να ορίζεται αναπληρωτής πρωθυπουργός και υπουργός Εθνικής Αμυνας.
Το 2018 το VMRO του Καρακατσάνοφ ζητούσε από την Ελλάδα να δεχτεί μια σύνθετη ονομασία με τα Σκόπια όπου θα συμπεριλαμβάνεται ο όρος «Μακεδονία». Σε κινητοποιήσεις που είχαν πραγματοποιηθεί τότε, μέλη του εθνικιστικού κόμματος κρατούσαν πανό που έγραφαν: «Μοισία, Θράκη, Μακεδονία» και «VMRO – Η Μακεδονία είναι βουλγαρική».
