Γράφει η Marie-Denise Διαμαντή.
Ζεις σε ένα συνεχές άγχος. Κοιμάσαι δύσκολα, με διαλείμματα. Ζεις με την αγωνία. Και «αν»; … Αν κολλήσω covid, αν με απολύσουν, αν πάθει κάτι ο δικός μου άνθρωπος, αν αποτύχω, αν… Πόσες από τις χιλιάδες αρνητικές σου σκέψεις βγήκαν αληθινές έως σήμερα; τις μέτρησες; πώς σκέπτεσαι, στ’ αλήθεια; να το δούμε λίγο;…
α) παρατηρείς τριγύρω. Σε τι εστιάζεις; σε θετικές, αρνητικές ή ουδέτερες πληροφορίες; μήπως εστιάζεις αποκλειστικά στις αρνητικές πληροφορίες παρακάμπτοντας με τέχνη οποιοδήποτε αισιόδοξο μήνυμα είτε δίνεις αρνητική χροιά ακόμα και στα ουδέτερα ερεθίσματα;
β) πώς ερμηνεύεις οτιδήποτε ακούς; υπάρχει περίπτωση να προσλαμβάνεις τις πληροφορίες σ’ ένα προκατασκευασμένο μαύρο φόντο, το οποίο μάλιστα τείνεις να διατηρείς ακόμα κι αν αποδειχθεί από τις εξελίξεις ότι τα ακούσματα ήταν στη βάση τους ουδέτερα ή θετικά; αλήθεια, ελέγχεις στη συνέχεια των πραγμάτων το κατά πόσον η άσχημη ερμηνεία των καταστάσεων υπήρξε αντικειμενική, για να αξιολογήσεις ακριβώς τον τρόπο που αντιλαμβάνεσαι τις καταστάσεις γύρω σου;
γ) ζεις στο τώρα, στην πραγματική εξέλιξη της στιγμής ή μήπως κάπου παγιδεύεσαι σε σκέψεις ψευδαισθητικές, εικόνες του χτες ή του αύριο;
δ) σε τι ακριβώς αντιδράς συναισθηματικά; σε αυτό που τώρα συμβαίνει ή σε αυτό που κάποτε συνέβη ή σε αυτό που θα μπορούσε δυνάμει να συμβεί μεθαύριο;
Μια ενδεχομένως καλή πρόταση θα ήταν να ξεκινήσεις από μια παραδοχή: όσο πιο εμμονικά και ταυτόχρονα «απόλυτα αρνητικά» σκέπτεσαι, τόσο περισσότερο επηρεάζεις τη διάθεσή σου εντείνοντας την αγωνία και το άγχος.
Τι θα έλεγες να αντιμετωπίσεις τις σκέψεις σου «κατάματα»; όχι όμως ωσάν «γεγονότα, θέσφατα ή δεδομένα». Αλλά σαν «υποθέσεις» που επιδέχονται λογικής αξιολόγησης, ελέγχου και απόδειξης / απόρριψης. Κάτι σαν αυτό που κάνει κάθε επιστήμονας όταν «ψάχνει την αλήθεια».
ΟΚ, εσύ εστιάζεις στο φόβο / στη φοβία σου. Δεκτόν. Θεωρείς ίσως ότι αυτός ο κόσμος δεν είναι ένα ασφαλές μέρος για εσένα, αλλά ένας τόπος γεμάτος κινδύνους, για τους οποίους «οι έξυπνοι πάντα είναι προετοιμασμένοι, γιατί προβλέπουν το κακό». Είναι όμως ακριβώς έτσι; μια ανάλυση τύπου cost vs benefit θα βοηθούσε να δεις ότι το να ανησυχείς από τώρα για κάτι (ελάχιστα) ενδεχόμενο στο μέλλον ροκανίζει τον πολύτιμο χρόνο σου, απομυζά την ενέργειά σου και σε καθιστά αντιπαραγωγικό/ ή πέρα για πέρα. Εκτός του ότι παράλληλα ο «τρόμος» ακινητοποιεί και δεν υποστηρίζει ούτε την προετοιμασία ούτε τις ψύχραιμες, στρατηγικές κι αποτελεσματικές αντιδράσεις.
Μήπως να πάρεις μικρή ή μεγαλύτερη απόσταση από τον εαυτό σου και το «πρόβλημα» και να φανταστείς ότι συζητάς για ένα τρίτο άτομο που αντιμετωπίζει κάτι παρεμφερές; Μήπως έτσι θα «δεις» λίγο πιο αντικειμενικά την κατάσταση; τι θα συμβούλευες το δικό σου άνθρωπο, ποιες εναλλακτικές θα του έδινες να συλλογιστεί;
Το θέμα μας δεν είναι να φτάσεις να θεωρείς πως όλα είναι ρόδινα στη ζωή, διότι όντως δεν είναι. Η ουσία είναι να αποδεχτείς πως υπάρχει μια σχετική ισορροπία και να εξετάζεις τις εκδοχές σε ένα ρεαλιστικό πλαίσιο και όχι σε ένα «μαύρο» φόντο. Γιατί η αλήθεια είναι πως… ουδέν κακόν αμιγές καλού. Κι επίσης μια αλήθεια μπορεί να είναι ότι στο παρελθόν βρέθηκες μπροστά σε προβλήματα και τελικά τα διαχειρίστηκες με κάποιον ευχερή τρόπο. Σωστό ή λάθος;
Μπορείς, επίσης, να σκέπτεσαι κάποιες πιθανές αρνητικές εκδοχές εξέλιξης και το πώς θα αντιδρούσες, πώς θα διαχειριζόσουν την κάθε περίπτωση. Άλλο αυτό κι άλλο να φτάνεις στο ακραίο συμπέρασμα μιας τελεσίδικης καταστροφής – μη αναστρέψιμου αποτελέσματος που σε φέρνει σε απόγνωση… εκ των προτέρων, δηλαδή πριν καν εμφανιστεί μία από τις πιθανές αρνητικές εκδοχές. Στο τέλος τέλος, μάλλον δεν είσαι ανίκανος/η να διαχειριστείς ένα πρόβλημα. Για ξανασκέψου καλύτερα….
Φοβάσαι κάτι; μάλιστα. Ποιο θα ήταν λοιπόν το χειρότερο σενάριο; κι αν ακόμα μπαίναμε σε αυτή τη λογική, πόσες πιθανότητες τελικά υπάρχουν γι αυτό το χειρότερο σενάριο; αν σκεφτείς τα (πολλά) ενδεχόμενα (εναλλακτικά) σενάρια μιας ανεπιθύμητης εξέλιξης σε ένα συνεχές, θα μπορούσες να πλάσεις με τη φαντασία σου κι άλλα ενδεχόμενα σενάρια, λίγο πιο «ήπια» από το χειρότερο σαν αποτέλεσμα; ή μήπως έχεις σταθεί δίχως ίχνος νοητικής ευελιξίας σε αυτό, το χειρότερο σενάριο;
Έπειτα, έχεις μήπως σκεφτεί πως «ζεις» μέσα στη σκέψη σου αυτό ακριβώς που αενάως φαντασιώνεσαι; κι αν το έχεις αντιληφθεί, τότε γιατί να μη βιώνεις κάτι πιο ευχάριστο, άρα γιατί να μη φαντασιώνεσαι κάτι διαφορετικό και λίγο πιο θετικό ή ρεαλιστικό σταδιακά;
Αποδόμησε την καταστροφή. «Παίξε» μαζί της. Κάνε εικόνα το (άσχημο) σενάριο που φτιάχνεις, τεμάχισέ το σε μικρότερα μέρη και πρόβαλλε την ταινία σου σε επεισόδια. Και τότε, στη φαντασία σου, προσπάθησε να δεις πώς αντιδράς και πώς αντιμετωπίζεις τον υποτιθέμενο επερχόμενο κίνδυνο ήδη από το πρώτο επεισόδιο της σειράς. Μήπως τελικά βρίσκεις σιγά σιγά τρόπους αντιμετώπισης και αποσόβησης του «χειρότερου»;
Προσπάθησε να ζεις στο τώρα. Όχι στο τότε. Προσπάθησε να αξιολογείς εσύ για εσένα τόσο τον εαυτό σου, όσο και την απόδοσή σου και ζήσε για εσένα κι όχι για τη γνώμη των άλλων. Κάνε μια εξτρά προσπάθεια να μειώσεις τα «πρέπει», εκείνους τους άκαμπτους κανόνες που κάνουν τη ζωή σου να μοιάζει με συνεχές τεστ. Μπράβο, περάσατε ή συγγνώμη, κοπήκατε!
Εστίασε στην απόλαυση της κάθε στιγμής, της κάθε δραστηριότητας / επιλογής. Δεν είναι απαραίτητο να είναι αυτά αρεστά και στον περίγυρό σου. Κάποια ναι, θα είναι. Άλλα πιθανότατα θα συναντήσουν διαφωνία ή αντιστάσεις.
Η ζωή έχει τα πάντα. Χαρές, λύπες, επιτυχίες, αποτυχίες, συνεχείς προσπάθειες, πόνο, στιγμές πλήρωσης και ικανοποίησης, γέννηση, θάνατο., λευκό και μαύρο. Έχει και κόκκινο, έχει και γκρι.
Ας αποδεχθούμε όλοι μας ακριβώς αυτό, το απλό, το λιτό, το ρεαλιστικό. Προετοιμάζομαι για το μέλλον και τις ενδεχόμενες δυσκολίες δεν σημαίνει εστιάζω στην επερχόμενη υποθετική καταστροφή βιώνοντάς την από τώρα. Το τελευταίο είναι βάσανο, δεν είναι ζωή ούτε πρόνοια.
Κατατάσσομαι στους problem solvers σημαίνει έχω την διαύγεια πνεύματος και την ψυχραιμία να αξιολογώ με ουδέτερη στάση τα δεδομένα χωρίς να χρωματίζω «κλέβοντας» στο παιχνίδι με μια προτίμηση στην κατάστρωση μαύρων σεναρίων.
Ζητώ βοήθεια, όταν βλέπω ότι έχω μπλεχτεί σε έναν φαύλο κύκλο δύσκολων σκέψεων που μου μαυρίζουν τη ζωή καθημερινά. Αυτό δεν είναι αδυναμία. Είναι κι αυτό μια ρεαλιστική προσέγγιση επίλυσης ενός προβλήματος που όντως μπορεί να συμβεί σε όλους.
