Το περιστατικό συνέβη λίγες μέρες μετά από τις δύο γνωστές απώλειες της Ειρήνης Παππά και του Κώστα Καζάκου. Τα μαύρα σύννεφα πυκνά. Παρόλα αυτά η σκέψη μου καρφώθηκε στο παρελθόν. Πρώτα στο πρόσωπο. Εκείνα τα μάτια. Από τα οποία έβγαιναν λάμψεις γοητείας. Τέτοια μάτια όπως καμία άλλη της Finos Film. Μετά στην παρουσία. Η επιτομή της κομψότητας. Η Νόρα Βαλσάμη από άλλο πλανήτη
Αν ρίξεις μια ματιά στο σύντομο βιογραφικό της θα βρεις όλες τις εξηγήσεις. Από το Κάιρο της Αιγύπτου και του αρχοντικού ελληνισμού. Το σώμα της και η κομψότητά της τα απαραίτητα εφόδια για ρυθμική και χορό. Κάπως έτσι από μικρή πορεύτηκε. Στο Κάιρο. Η συνέχεια εντελώς θεατρική. Με σπουδές στη σχολή του Γιώργου Θεοδοσιάδη. Ταλεντάρα. Το κορίτσι έφερε ολόκληρο το πακέτο. Και Looks και Brains. Όλα μαζί
Πριν την ολοκλήρωση των σπουδών της εμφανίζεται, το 1965, στις «Εκκλησιάζουσες». Ο Φίνος την ανακαλύπτει και ένα χρόνο αργότερα στην ελληνική οθόνη με «Στεφανία». Εκεί γνωρίζει την Ζωίτσα. Μια από τις πιο στενές φιλενάδες της. Η πορεία της ολοκληρώνεται σε τρείς διαφορετικές φάσεις. Το 1975 αναγκαστικό διαζύγιο με το σινεμά. Το 2001 με τηλεόραση. Και το 2006 με το θέατρο
Αν και όλοι την ταυτίζουν με την κωμωδία «οι βάσεις και η Βασούλα», μια από τις παραγωγές του 1975, όταν ο Φίνος αναγκαστικά κατέβασε ρολά, εντούτοις η καρδιά, το μεράκι και το πάθος της στο θεατρικό σανίδι ολοκληρωτικά δοσμένα
Όπως «Ματωμένος γάμος» του Λόρκα. Όπως «Αρχοντοχωριάτης» του Μολιέρου . Όπως «Λυσιστράτη» του Αριστοφάνη. Όπως «πέραν πάσης λογικής αμφιβολίας», έργο του Τζέφρι Αρτσερ που εν Αθήναις πρωτοπαρουσιάζεται στα τέλη δεκαετίας του ’80 με Αλέκο Αλεξανδράκη και Νόρα Βαλσάμη
«Το έχεις δει; Το θυμάσαι;» (με ρωτάει και μάλιστα επιμόνως)
-Φυσικά (απαντάω, όμως ομολογώ ψέματα της λέω, ντροπή)
«Ε τότε για πες μου πως τελειώνει το έργο»
-Ε τώρα που να θυμάμαι
«Ψέματα μου λες»
Σκηνή 1: Πενήντα χρόνια αριστουργηματικά με τον Ερρίκο
Μια από τις πρώτες σκέψεις που έκανα και της το είπα, πράγμα που αποδείχθηκε ολέθριο λάθος, ήταν να βγάλουμε μαζί μια φωτογραφία
-Λογικό, με συγχωρείς. Κάθε περσόνα πορεύεται και διαφυλάσσει τον μύθο της
«Καλά που το κατάλαβες»
Κάθε τόσο με το ίδιο επιφώνημα. Βγαλμένο από τη γενναιόδωρη καρδούλα της. Αυθεντικά. Αν και δεν με ήξερε. Κάθε τόσο έλεγε «ματάκια μου, εσύ, καρδούλα μου, πόσο γλυκός και καλός είσαι». Μου ήρθαν δάκρυα
Η κουβέντα μας αυθόρμητη, πηγαία και αυτή. Την αναπαράγω όπως ακριβώς έγινε. Η πρώτη ερώτηση τυπική. Και κάπως χαζή
-Πως είσαι;
«Θαύμα τι να σου πω. Καλύτερα δεν γίνεται»
Και πριν περάσει μισό κλάσμα δευτερολέπτου συμπλήρωσε «Δεν τον βλέπω καλά»
Εννοεί, φυσικά τον άνθρωπό της. Τον Ερρίκο Ανδρέου. Τον επονομαζόμενο και «άρχοντα» του παλιού ελληνικού σινεμά. Από τους γνωστούς σκηνοθέτες. Η Νόρα μαζί του πάνω από μισό αιώνα. Κολλημένη πάνω του. Στο πετσί και την καρδιά του
-Πόσο καιρό τώρα σ αυτή την κατάσταση;
«Πέντε μήνες εδώ και άλλες δύο στο Λαικό. Και τώρα περιμένουμε να τον πάνε στον Αγιο Σάββα. Δύσκολο αυτό δεν μπορεί να χειρουργηθεί επειδή έχει κάνει by pass. Τραγωδία»
-Και εσύ δίπλα του
«Μέσα μένω»
-Το σπίτι;
«Το σπίτι είναι στη Χίο. Εκεί μένουμε τώρα. Πούλησα τη Μύκονο και πήγα στη Χίο. Και όλα αυτά μου βγήκαν από τη μύτη»
-Πόσα χρόνια με τον Ερρίκο Ανδρέου
«Πενήντα χρόνια. Και όλα ήταν αριστουργηματικά. Αριστουργηματική σχέση, αριστούργημα κι αυτός. Είναι μοναδικός»
-Τι λες τώρα, τέτοια σχέση μία στο εκατομμύριο. Εννοώ για την εποχή μας»
«Να σαι πάντα καλά. Είσαι πολύ γλυκό παιδί»
-Διαβάζω στο βιογραφικό σου (σ.σ από την αρχή μιλούσαμε, το ήθελε, στον ενικό) ότι εγκατέλειψες το σινεμά νωρίς
«Λάθος. Αυτό με εγκατέλειψε. Με το κλείσιμο της Finos Film. Τι να έκανα; Να χτυπούσα πόρτες; Εκλεισε ο Φίνος πέθανε ο κινηματογράφος. Με είχαν σαν παιδί τους»
-Σχετικά πάντα, λίγες οι ταινίες που έκανες
«Μόνο δέκα έξι ταινίες έκανα. . Οι «Βάσεις και η Βασούλα» η τελευταία ταινία και ήμουν καταπληκτική. Ωραία δουλειά η σκηνοθεσία του Ντίνου Δημόπουλου. Σπουδαίος σκηνοθέτης και άνθρωπος. Και αμέσως μετά πέθανε κι αυτός»
-Με την Ειρήνη Παππά βρεθήκατε μαζί;
«Ποτέ δεν βρεθήκαμε. Με τον θάνατό της πολύ λυπήθηκα»
-Με τον Καζάκο
«Ναι φυσικά. Στενός φίλος. Μάλιστα με την Τζένη παίζαμε πόκα»
Σκηνή 2: «Ο Τάκης κι εγώ η οικογένεια της Αλίκης»
Οι μνήμες, τα ονόματα και οι παλιές φιλίες κατέβαιναν με καταιγιστικούς ρυθμούς. Ολοι αυτοί οι κινηματογραφικοί μύθοι «ενσωματωμένοι» στα κύτταρά της. Συμπλήρωσε
«Στενές φίλες μου η Αλίκη, η Τζένη αλλά και η Ζωίτσα. Ακόμα και ο Λαζόπουλος ήταν μέσα. Τι να σου πω. Περάσαμε πολύ ωραίες εποχές. Και τώρα; Κανέναν δεν έχω τώρα. Κανένα όμως. Αυτές ήταν οι φίλες μου»
Για μια στιγμή παύση ελάχιστη. Οσο μέχρι να φέρει στην κουβέντα μνήμες από εκείνες τις χρυσές μέρες
«Με την Αλίκη κάναμε Χριστούγεννα και Πάσχα μαζί. Και μόλις τελείωσε μια γιορτή εκείνη πέθανε. Μόνο εμένα ήθελε μέσα στο δωμάτιο της στο νοσοκομείο. Ούτε τη μάνα της ήθελε. Εμένα και τον Τάκη ήθελε πολύ (εννοεί τον Τάκη Βουγιουκλάκη, αδερφό της Αλίκης).
«Η οικογένειά της ήταν ο Τάκης και εγώ. Και μου είπε την τελευταία χρονιά «Νόρα θα πάρουμε τα δώρα μας». Εννοούσε εγώ τα δικά της, εκείνη τα δικά μου. Τα αγοράζαμε μαζί»
Η περίπτωση της Αλίκης την έχει στοιχειώσει. Την κουβαλάει μέσα της. Μου είπε με συγκίνηση και παρόρμηση αυθεντική
«Σαν την Αλίκη δεν υπήρξε δεύτερο πλάσμα στον κόσμο. Καμία σχέση μ αυτό που βλέπαμε στην οθόνη. Μεγάλη καλαμπουρτζού, άφθονο γέλιο. Πηγαίναμε μαζί στο Λονδίνο και κόβαμε βόλτες στο Μετρό. Μπαίναμε από τη μια μεριά και βγαίναμε από την άλλη. Ηταν πολύ άνθρωπος, Κανείς δεν ήξερε πόσο καλός άνθρωπος ήταν. Δεν είχα τίποτα να μοιράσω μαζί της. Με θαύμαζε πολύ και την θαύμαζα πολύ. Είμασταν αγαπημένες»
Χωρίς να την ρωτήσω συμπλήρωσε και περίπου το τερμάτισε
«Πολύ αγαπημένες Δημητράκη μου πολύ»
Σκηνή 3: Παράφορος έρωτας
Μετά πάλι παύση. Ελάχιστη. Να γεμίσει τις μπαταρίες και να πάρει φόρα
«Και η Ζωή ήταν πολύ καλή μαζί μου. Όταν πέθανε η Αλίκη γίναμε κολλητές με τη Ζωή. Κλαίγαμε τη μοίρα μας»
-Και οι μεγάλες αγάπες σου;
«Το θέατρο, ο κινηματογράφος και οι φίλες μου. Αλλά και τα αλησμόνητα πάρτι της Αλίκης. Μαζί βλέπαμε «Παπαφλέσσα» και εκείνη έκλαιγε βλέποντας τον Δημήτρη Παπαμιχαήλ»
-Φαντάζομαι από κοντά και ο Ερρίκος Ανδρέου
«Λατρεία του είχε του Ερρίκου, Του έδινε το φαγητό της να φάει. Και του έλεγε «φάε μια μπουκίτσα για μένα»
-Πως τον γνώρισες;
«Εκεί τον γνώρισα στα γυρίσματα της ταινίας «τα δύο πόδια σ ένα παπούτσι»
-Και πως έγινε; Αμέσως με το πρώτο βλέμμα; Ακαριαία;
«Τι λες τώρα! Όχι! Πέρασαν τρεις μήνες» (παίρνει βαθιά ανάσα) «Τρεις μήνες μέχρι να του κάτσω. Αμ τι νομίζεις. Είναι πολύ καλός χαρακτήρας. Λόρδος. Πολύ καλό παιδί. Και όλοι τον λάτρευαν στη δουλειά του»
-Παράφορος έρωτας;
«Ναι, τον ερωτεύτηκα παράφορα. Και εκείνος με ερωτεύτηκε παράφορα. Τώρα τον χάνω»
-Τον παντρεύτηκες αμέσως;
«Εφτά χρόνια μετά ο γάμος»
-Γιατί τόσο αργά;
«Περνούσαμε τόσο ωραία που ούτε το σκεφτόμασταν. Και κάναμε το παιδί μας. Τον λένε κι αυτόν Ερρίκο ο δεύτερος. Σαρανταρίζει όπου να ναι. Είναι μουσικός. Στην ηλεκτρονική μουσική. Την βγάζει δηλαδή. Η Παναγιά μαζί του. Εχει ένα σκυλάκι μαλτεζάκι τη Λίλη. Εγώ τη βάφτισα. Εκανε και πυρετό. Όμως τα εμβόλια τα κάναμε. Παρόλα αυτά ανησυχώ»
Σκηνή 4: Λατρεμένη Μαριάννα Λάτση
Ένα από τα λάθη μου όταν την ρώτησα για την πολιτική Τι να μου πει; Αφού είναι πικραμένη και θυμωμένη
«Αίσχος. Και από τις δύο πλευρές. Δεν μ αρέσει κανένας. Μας κόψανε τις συντάξεις»
Δεν πρόλαβα να της πω ότι οι συντάξεις εξαερώθηκαν από Σαμαρά και Τσίπρα. Το προσπέρασα. Δεν ήταν της ώρας
«Τα οικονομικά μας πολύ μέτρια. Εγώ με μια σύνταξη εφτακοσίων ευρώ. Το ίδιο και ο Ερρίκος. Κάτι παίρνω και από τα δικαιώματά μου. Πως θα τη βγάλω δεν ξέρω»
Εκεί πάνω ανέφερε το όνομα «Μαριάννα Λάτση»
«Να ναι καλά η Μαριάννα η Λάτση. Μόλις έμαθε για την κατάσταση του Ερρίκου έστειλε η κοπέλα ιδιωτικό αεροπλάνο μαζί με δύο γιατρούς μέσα. Πάρτε τον είπα είναι σε κακή κατάσταση»
-Πως το έμαθε;
«Αφησα μήνυμα κι εκείνη με πήρε αμέσως την άλλη μέρα και μου έστειλε αεροπλάνο με δύο γιατρούς να μας μεταφέρει από το νοσοκομείο της Σύρου στην Αθήνα, στο Λαικό»
-Προφανώς γνωρίζεστε από παλιά
«Την ξέρω πολλά χρόνια τώρα. Χρυσός άνθρωπος. Λατρεμένη. Δεν υπάρχει σαν την Μαριάννα καμία άλλη. Σε δέκα λεπτά είμασταν στην Αθήνα στο Λαικό»
-Επομένως έχεις κάποιον δεν είσαι μόνη
«Εχω την Μαριάννα αλλά να ξέρεις δεν έχω να της ζητήσω κάτι άλλο»
Σκηνή 5: «Επρεπε να βάλουν κι άλλους μέσα που ξέρω εγώ»
Αλλαξα κουβέντα. Αρχισα να σκαλίζω το παιδικό της παρελθόν
-Το μεράκι της υποκριτικής το είχες ανακαλύψει από μικρή;
«Από πολύ μικρή. Φορούσα πιτζάμες και έκανα την ηθοποιό στο κρεβάτι. Δεν έβλεπα κινηματογράφο μόνη μου τα έκανα. Πως μου ρθε, δεν ξέρω και έπαιζα πάνω στο κρεβάτι. Όταν έφυγα από το Κάιρο η Αγάπη η Ευαγγελίδου η χορογράφος, αυτή με πήρε και με την κόρη της μας έβαλε στις Εκκλησιάζουσες, στο Χορό. Και την άλλη μέρα πήγα στον Φίνο. Εκανα ένα πλάνο στο «Τζένη Τζένη» δοκιμαστικό, το ωραιότερο τη ζωής μου. Ημουν μόλις 16 ετών το ίδιο και η Μυρτώ η κόρη της Αγάπης»
-Τέτοια μάτια σαν τα δικά σου (της είπα και το εννοούσα)
«Που τα χεις δει μωρέ εσύ!»
-Όταν τα έβλεπα σε κάποιες ταινίες μου ρχοταν να τα φιλήσω
«Ματάκια μου εσύ»
Πάλι παύση. Ελάχιστη
«Μετά πήγα στο Εθνικό για «Ματωμένο γάμο». Επαιζα τη νύφη. Οι κριτικοί γράφανε επαίνους. Επαιξα πολλούς ρόλους στο Εθνικό. Και με τον Κούρκουλου έπαιξα»
-Και τώρα μπορείς να παίξεις
«Σαν σκατά είμαι τώρα»
-Μα τι λες τώρα. Για πες μου θα σε φλερτάρανε πολλοί άνδρες
«Δεν τολμούσαν να πλησιάσουν. Μπα μόνο οι καθηγητές με αγαπούσαν. Μη νομίζεις ότι έδινα σημασία ποιος με φλέρταρε. Είμαι από άλλο ανέκδοτο»
-Και για όλα αυτά με τις σεξουαλικές «παρενοχλήσεις» τι έχεις να πεις;
«Αίσχη! Ντροπή. Εμένα δεν μου έτυχε κανένα τέτοιο. Από κανέναν. Πίστεψέ το. Μόνο κομπλιμέντα εισέπραττα τίποτα άλλο. Κι εδώ στο νοσοκομείο με αγαπάνε»
-Τον Πέτρο τον Φιλιππίδη τον έχεις γνωρίσει από κοντά;
«Καθόλου ούτε καλησπέρα. Πότε δεν θέλω να τον δω από κοντά. Επρεπε να βάλουν κι άλλους μέσα που εγώ ξέρω»
-Ποιους εννοείς;
«Δεν λέω ονόματα. Μόνο τα αγαπημένα πρόσωπα σου είπα»
-Είναι πολλοί αυτοί;
Εκείνη τη στιγμή υπαναχωρεί, διορθώνει και λέει
«Καθόλου δεν τους ξέρω»
-Για τους παλιούς;
«Ο νούμερο ένα αγαπημένος ήταν ο Κούρκουλος καθώς και ο Αλεξανδράκης. Τζέντλεμαν και οι δύο»
Μετά μου κάνει τεστ ειλικρίνειας και με ρωτάει
«Την παράσταση με το έργο «Πέραν πάσης λογικής αμφιβολίας» το έχεις δει;»
-Ολοι το θυμούνται
«Ψέματα μου λες δεν το έχεις δει. Κάτι έχεις ακούσει από άλλους»
Εγώ το στρίβω άλλα γαλλικά και την ρωτάω
Η Νόρα Βαλσάμη σε σπάνια τηλεοπτική της συνέντευξη
-Στην εποχή σου λοιπόν κανένα τέτοιο χυδαίο περιστατικό;
«Όχι, όχι όλοι τζέντλεμεν. Και ο Καστανάς και ο Κούρκουλος και ο Αλεξανδράκης. Ηταν άνθρωποι όχι τσογλάνια
-Καμία συνάδελφός σου δεν παραπονέθηκε;
«Δεν άκουσα τίποτα»
-Από τις κάπως νεότερες;
«Την Βάσια Παναγοπούλου αγαπώ πολύ καθώς και την Αλεξάνδρα Παλαιολόγου. Συνεργάστηκα μαζί τους και τις γνώρισα από κοντά. Καμία από τις σημερινές δεν ξέρω»
-Και για το σημερινό επίπεδο της τηλεόρασης τι έχεις να πεις
«Βλέπω το «Σασμό» τώρα τίποτα άλλο. Μια σειρά λίγο καλύτερη εκτός από την «Αστροφεγγιά με τον Αντώνη Καφετζόπουλο. Υπέροχος άνθρωπος και σπουδαίος ηθοποιός. Ηταν η καλύτερη του τηλεοπτική εμφάνιση. Ελεγε «αυτή η Νόρα Βαλσάμη εγώ δεν την φανταζόμουν έτσι». Και με πιάσανε τα κλάματα. Και ο Νικήτας Τσακίρογλου καλό παιδί»
Σκηνή 6 επίλογος: Εσύ Νόρα έχεις τα πόδια, είσαι κούκλα, εγώ υπερτερώ στη μέση
Διαρκώς, κάθε τόσο με ρωτούσε «τελειώσαμε;» Και μετά συμπλήρωνε «σε παρακαλώ, είμαι κουρασμένη». Όμως όταν με θαυμασμό μιλούσα για εκείνη, και το εννοούσα, τότε υποχωρούσε
-Ποιες οι μεγάλες στιγμές στη θεατρική σου διαδρομή;
«Φυσικά «Ματωμένος γάμος» του Λόρκα και «πέραν πάσης λογικής αμφιβολίας». Στον «ματωμένο γάμο» η Λέλα (εννοεί την Ελένη) Χατζηαργύρη έκανε τη μάνα εγώ τη νύφη. Η Λέλα ήταν δασκάλα μου στη σχολή Θεοδοσιάδη»
-Και από τις προσωπικές σου στιγμές;
«Μερικές απ αυτές όταν πηγαίναμε με τον Λυκουρέζο και την Ζωίτσα στην Υδρα. Και ο Παπαμιχαήλ καλός ήταν»
-Η Αλίκη σου είχε εξομολογηθεί ποια η αιτία του χωρισμού τους;
«Αυτός ήθελε να είναι πάνω από εκείνη. Τον έφαγε αυτό. Μου το είχε πει η ίδια. Λάθος του. Η Αλίκη ήταν πάνω από τον Δημήτρη. Και να σου πω κάτι ακόμα; Δεν θα το πιστέψεις. Η Αλίκη χωρίς μακιγιάζ ήταν πιο όμορφη. Θυμάμαι όταν μου έλεγε «εσύ Νόρα έχεις τα πόδια, είσαι μια κούκλα. Εγώ έχω πιο στενή μέση από εσένα»
-Σου είπα ότι για μένα η κομψότητά σου ήταν κατηγορίας γαλλικής φινέτσας
«Καρδούλα μου εσύ. Και ξέρω γαλλικά. Αυτό έλεγε και η μάνα της Αλίκης. Η Νόρα είναι από άλλη κατηγορία. Ολοι μου το λένε αυτό. Ξέχασα να σου πω ότι έχω κάνει μία ταινία με τον Τζορτζ Χάμιλτον, την «Μέδουσα» που γυρίστηκε στη Ρόδο»
-Και τώρα πες μου ειλικρινά, να το πάρει το ποτάμι, καμία απιστία στον Ερρίκο
«Ποτέ! Μακάρι να το χα κάνει. Το έχω μετανιώσει»
-Τι εννοείς;
«Εννοώ πως τώρα θα ήμουν αλλιώς. Τώρα δεν θα πονούσα τόσο πολύ. Από την αρχή ήμουν κολλημένη με τον Ερρίκο. Και εξακολουθώ, τώρα, να είμαι κολλημένη μαζί του»
-Τι ζώδιο είσαι;
«Υδροχόος»
-Κι εγώ το ίδιο
«Αμ γι αυτό ταιριάξαμε εμείς. Ο Ερρίκος είναι Τοξότης και ο γιός μας είναι Λιοντάρι. Τι άλλο θέλεις να πούμε;»
-Από τους επόμενους σκηνοθέτες, της άλλης γενιάς, ποιον απ όλους εκτιμάς;
«Μ άρεσαν δύο τρεις ταινίες του Θόδωρου Αγγελόπουλου. Ο «Θίασος» ήταν καλός»
ΥΓ: Φεύγοντας ένα πράγμα πήρα μαζί μου. Ακόμα με ακολουθεί: η αυθεντικότητα των παλμών της καρδιάς της. Ένα βάλσαμο τόσο φυσικό και τόσο γλυκό όπως το βλέμμα της το μοναδικό!
